توکنیزه کردن دارایی دیجیتال چیست؟

منظور از توکنیزه کردن دارایی دیجیتال چیست؟

با تأثیراتی که توکنیزاسیون دیجیتال می‌تواند بر بازارهای مالی و اقتصادی داشته باشد، مطالعۀ کامل این مقاله برای درک بهتر و استفادۀ بهینه از این فناوری توصیه می‌شود!

در دنیای مدرن، فناوری‌های دیجیتال همواره مدل‌های کسب‌وکار و شیوه‌های مدیریت مالی را متحول می‌کنند. یکی از این فناوری‌های نوظهور که توجه بسیاری از فعالان حوزه‌های مالی و تجاری و حقوقی را به خود جلب کرده، توکنیزاسیون دیجیتال (Digital tokenization) است.

این فرایند که در زبان ساده به‌معنای تبدیل دارایی‌های فیزیکی یا الکترونیکی به توکن‌ های دیجیتال بر روی بلاکچین است، مبادلۀ دارایی‌های مختلف را دگرگون ساخته است. بنابراین، لازم است که مروری دقیق و جامع دراین‌ باره داشت تا فرصت‌ها و چالش‌های مسیر این فرایند به‌صورتی شفاف بررسی و شناسایی شوند.

در این مقاله از گروه حقوقی و تخصصی وکیل سایبری، به بررسی مفصل مفهوم توکنیزاسیون می‌پردازیم. این بررسی شامل توضیحاتی دربارۀ روند و کاربرد توکنیزاسیون با ذکر معایب و مزایای آن است.

کلاهبرداری ارز دیجیتال راگ پول

تعریف توکنایز: توکنیزه کردن دارایی دیجیتال یعنی چه؟

توکنیزاسیون، به فرایند تبدیل دارایی‌های دیجیتال به واحدهای قابل مبادله و معامله یا همان «توکن» در بستر بلاکچین گفته می‌شود. توکن‌ها نشانگر مالکیت یا حق استفاده از یک دارایی خاص و مشخص هستند که معمولاً به‌صورت الکترونیکی ذخیره و منتقل می‌شوند.

این توکن‌ها می‌توانند نمایانگر انواع مختلف دارایی‌ها از جمله ارزهای دیجیتال، سهام، املاک، آثار هنری و… باشند. فرایند توکنیزه یا توکنایز (tokenize)، امکان انتقال و تبادل سریع، آسان و ایمن این دارایی‌ها را فراهم کرده است. این فناوری باعث افزایش شفافیت و کاهش نیاز به واسطه‌ها و تسهیل تبادلات مالی می‌شود. همچنین با امکان تقسیم دارایی‌های کلان به واحدهای خرد و قابل معامله موجب رشد نقدینگی می‌شود.

تاریخچۀ توکنیزه کردن دارایی‌ها

با گسترش بلاکچین، مفهوم توکن و توکنیزاسیون دارایی‌ها به‌عنوان یک راهکار جدید برای دیجیتالی کردن دارایی‌های واقعی و ایجاد بازارهای جدید معرفی شد. اولین توکن‌های دیجیتال در پلتفرم‌هایی مانند اتریوم (Ethereum) پدید آمدند. این پلتفرم‌ها از قراردادهای هوشمند برای پیاده‌سازی توکن‌ها استفاده می‌کنند که می‌توانند نمایندۀ انواع مختلف دارایی‌ها باشند.

توکنیزه کردن دارایی‌ها فرایندی است که در آن دارایی‌های فیزیکی یا الکترونیکی به توکن‌های دیجیتال تبدیل می‌شوند که می‌توانند در یک شبکۀ بلاکچین ثبت و معامله شوند. این ایده ابتدا در دنیای ارزهای دیجیتال مطرح شد، به‌ویژه با ظهور بیت‌کوین در سال 2009 میلادی که به‌عنوان اولین توکن دیجیتال شناخته می‌شود.

اما مفهوم توکنیزه کردن دارایی‌ها پس از آن زمان گسترش یافت و نه‌فقط مختص ارزهای دیجیتال، بلکه شامل دارایی‌های مختلف از قبیل املاک، سهام و حتی آثار بصری نیز می‌شود.

در مراحل ابتدایی، توکنیزه کردن به‌عنوان ابزاری برای تبدیل ارزهای سنتی به ارز دیجیتال معرفی شد تا بتوان از این دارایی‌ها در سیستم‌های مالی غیرمتمرکز (DeFi) استفاده کرد. اولین پروژه‌هایی که در این زمینه آغاز به کار کردند، همانند بیت‌کوین و اتریوم، به‌نوعی دستاوردهای بزرگی در این عرصه به شمار می‌روند.

اما مهم‌ترین تغییر در این روند، ظهور استانداردهایی همچون ERC-20 و ERC-721 در اتریوم بود که برای ساخت توکن‌های دیجیتال قابل انتقال به‌ویژه برای کاربردهای مالی و هنری توسعه یافتند.

از سال 2017، توکنیزه کردن دارایی‌ها به‌شکل جدی‌تری مورد توجه قرار گرفت و در پی رونق پروژه‌های ICO (عرضۀ اولیه سکه‌ها) بسیاری از دارایی‌های فیزیکی و دیجیتال به‌شکل توکن‌های دیجیتال وارد بازار شدند. در این دوره، توکن‌ها دیگر تنها ارز دیجیتال نبودند بلکه به ابزاری برای نمایندگی مالکیت دارایی‌های مختلف تبدیل شدند.

این روند به‌ویژه در صنعت املاک، هنر و حتی موسیقی رشد یافت. پروژه‌های مختلفی مانند NFT (توکن‌های غیر قابل تعویض) توانستند هنر دیجیتال و حتی آثار فیزیکی را به توکن‌های دیجیتال تبدیل کرده و آن‌ها را در بازارهای جهانی عرضه کنند.

روش‌های توکنیزه کردن دارایی‌های دیجیتال

توکنیزه کردن دارایی‌های دیجیتال روش‌های مختلفی دارد که هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. این روش‌ها به دو دستۀ عمده تقسیم می‌شوند: توکن‌های امنیتی (Security Tokens) و توکن‌های کاربردی (Utility Tokens).

توکن‌های امنیتی:

این نوع توکن‌ها نمایندۀ حقوق مالکیت در دارایی‌هایی همانند سهام و اوراق بهادار یا املاک هستند. برخلاف توکن‌های کاربردی، توکن‌های امنیتی تحت قوانین نظارتی خاصی قرار دارند و باید مطابق با قوانین بورس و اوراق بهادار کشورها عمل کنند.

این توکن‌ها می‌توانند به نمایندگی از سهام شرکت‌ها یا مالکیت‌های فیزیکی مثل املاک یا طلا عمل کنند. یکی از ویژگی‌های مهم این توکن‌ها، ایجاد شفافیت در معاملات و امکان پیگیری دقیق حقوق مالکیت از طریق بلاکچین است.

توکن‌های کاربردی:

این نوع توکن‌ها بیشتر برای دسترسی به خدمات یا محصولات خاص طراحی می‌شوند. مثلاً یک شرکت می‌تواند توکنی را به‌عنوان ابزار پرداخت برای دسترسی به خدمات خاص خود عرضه کند. این توکن‌ها معمولاً در پلتفرم‌های دیجیتال همانند دنیای بلاکچین و قراردادهای هوشمند استفاده می‌شوند.

معمولاً توکن‌های کاربردی مستقیماً با استفاده از خدمات شبکه مرتبط هستند و می‌توانند در فرایندهایی چون پرداخت‌ها یا سیستم‌های پاداش استفاده شوند.

توکن‌های غیرقابل تعویض (NFTs): این توکن‌ها یکی از جدیدترین انواع توکن‌ها هستند که به‌عنوان نماینده‌ای از دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد و غیر قابل تعویض از قبیل آثار هنری صوتی یا تصویری عمل می‌کنند. هر NFT به‌طور خاص برای یک دارایی طراحی می‌شود و نمی‌توان آن را با توکن دیگری جایگزین کرد.

مراحل توکنیزه کردن دارایی دیجیتال

این فرایند شامل چندین مرحلۀ اساسی می‌باشد که هرکدام جداگانه نیازمند برنامه‌ریزی و اجرا هستند:

شناسایی دارایی و ارزیابی آن:

اولین گام در توکنیزه کردن هر دارایی، شناسایی و ارزیابی دقیق آن است. این مرحله شامل تعیین ارزش دارایی، نوع دارایی و قابلیت تبدیل آن به توکن دیجیتال می‌شود. در این مرحله، باید مشخص شود که آیا دارایی از نوع فیزیکی یا الکترونیک است و چه نوع توکنی برای آن مناسب خواهد بود.

طراحی مدل حقوقی و مالی:

در این مرحله، باید مدل حقوقی و مالی مربوط به دارایی تعیین شود. برای نمونه، اگر دارایی از نوع فیزیکی (مثلاً مِلک) است، مدل حقوقی باید شامل جزئیات مالکیت و قوانین انتقال آن باشد. این مرحله ممکن است نیاز به همکاری با وکلا و مشاوران مالی برای اطمینان از تطابق با قوانین محلی و بین‌المللی داشته باشد.

ایجاد توکن:

بعد از تعیین مدل حقوقی و مالی، نوبت به ایجاد توکن می‌رسد. در این مرحله، استانداردهای مناسب برای توکن‌های دیجیتال انتخاب می‌شود. برای این کار معمولاً از بلاکچین‌هایی همانند اتریوم استفاده می‌شود که از استانداردهایی چون ERC-20 یا ERC-721 پشتیبانی می‌کنند. این توکن‌ها می‌توانند در قراردادهای هوشمند برای مدیریت مالکیت، انتقال و تراکنش‌ها استفاده شوند.

انتشار توکن:

توکن‌ها پس از ایجاد باید در پلتفرم‌های مختلف منتشر شوند. این مرحله شامل ثبت توکن‌ها در بازارهای دیجیتال برای خرید و فروش یا انتقال است.

بازار و معاملات:

در این مرحله، توکن‌های ایجاد شده به بازارهای مختلف عرضه می‌شوند و افراد می‌توانند آن‌ها را بخرند یا بفروشند. از آنجا که توکن‌ها به‌راحتی از طریق بلاکچین‌های عمومی یا خصوصی قابل انتقال هستند، این فرایند به کاربران امکان می‌دهد که مالکیت دیجیتال را سریع‌تر و با هزینه‌های پایین‌تر منتقل کنند.

توکنیزه کردن دارایی‌ها به‌طور معمول با استفاده از قراردادهای هوشمند (الکترونیکی) انجام می‌شود. قراردادهای هوشمند که کدهای خوداجرا هستند، تعریف قوانین و مقررات برای توکن‌ها را امکان‌پذیر می‌کنند. قرارداد هوشمند می‌تواند مالکیت یک دارایی دیجیتال را به توکن تبدیل کند و در بلاکچین ثبت کند.

اتریوم یکی از اولین بلاکچین‌هایی بود که از قابلیت قراردادهای هوشمند برای ایجاد و توکنیزه کردن دارایی‌ها استفاده کرد. اما امروزه بلاکچین‌های دیگری همچون سولانا (Solana)، پولکادات (Polkadot) و بایننس اسمارت چین (Binance Smart Chain) نیز برای این منظور استفاده می‌شوند. هر کدام از این بلاکچین‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند، اما اصول کلی توکنیزه کردن در همۀ آن‌ها مشابه است.

مثالی دربارۀ توکنیزه کردن دارایی‌ها

فرض کنید شما صاحب یک تابلوی نقاشی ارزشمند از هنرمندانی چون پیکاسو یا داوینچی هستید. این آثار به‌دلیل ارزش مالی بسیار بالا معمولاً در اختیار افراد یا نهادهایی خاص قرار دارند. فروش چنین آثاری به‌راحتی امکان‌پذیر نیست؛ چراکه باید خریدار مناسبی یافت که بتواند میلیون‌ها دلار برای خرید آثار بپردازد.

اما شما می‌توانید این نقاشی را به توکن‌های دیجیتال تقسیم و اصطلاحاً «توکنیزه» کنید، که هرکدام نشانگر بخشی از مالکیت آن اثر هنری باشد. این توکن‌ها به‌طور الکترونیکی در یک بلاکچین ثبت می‌شوند و هرکس می‌تواند توکنی از اثر بخرد.

در واقع، شما با توکنیزه کردن نقاشی می‌توانید مالکیت آن را بین چندین نفر تقسیم کنید، طوری که هر فرد می‌تواند درصدی از آن اثر را داشته باشد. در این حالت شما می‌توانید مثلاً مالک 10 درصد از این تابلوی نقاشی شوید و فرد دیگری مالک 5 درصد دیگر!

این روش نه‌تنها دسترسی به دارایی‌های گران‌قیمت را آسان‌تر می‌کند، بلکه به افراد این امکان را می‌دهد که سرمایه‌گذاری‌های کوچک‌تری در چنین آثار ارزشمندی انجام دهند. این فرایند به طرز قابل توجهی بازار را برای خریداران و سرمایه‌گذاران گسترده‌تر می‌کند و به‌جای آنکه فروش یک اثر هنری تنها برای افراد با منابع مالی بالا امکان‌پذیر باشد، آن را به یک بازار قابل دسترس برای افراد بیشتر تبدیل می‌کند.

مزایای توکنیزه کردن دارایی دیجیتال

توکنیزه کردن دارایی‌های دیجیتال مزایای زیادی دارد که می‌تواند به بهبود فرایندهای اقتصادی و مالی کمک کند. در اینجا چند مزیت مهم و بارز این فرایند آمده است:

شفافیت و امنیت:

یکی از مزایای برتر توکنیزه کردن دارایی‌ها، شفافیت در فرایند است. بلاکچین که پایه و اساس توکنیزاسیون است، یک دفترکل غیر قابل تغییر است که تمامی تراکنش‌ها را ثبت می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود که تمامی انتقالات، شفاف و قابل پیگیری باشند. علاوه بر این، چون بلاکچین از الگوریتم‌های رمزنگاری پیشرفته استفاده می‌کند، امنیت دارایی‌ها را بسیار بالا می‌برد.

دسترسی به بازارهای جهانی:

توکنیزه کردن دارایی‌ها می‌تواند به افراد و شرکت‌ها این امکان را بدهد که راحت‌تر به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند. به‌عنوان مثال، افراد می‌توانند توکن‌هایی که نمایندۀ سهام شرکت‌های مختلف هستند را خریداری کنند و بدین‌وسیله از فرصت‌های سرمایه‌گذاری جهانی بهره‌مند شوند.

کاهش هزینه‌های معاملات:

یکی از مشکلات بزرگ سیستم‌های مالی معمولی، هزینه‌های بالای تراکنش‌ها و نیاز به واسطه‌ها بوده است. اما توکنایز دارایی‌ها این امکان را فراهم می‌کند که بدون نیاز به واسطه‌های مالی، دارایی‌ها مستقیماً بین کاربران انتقال یابند. این امر منجر به کاهش هزینه‌های مربوط به کارمزدهای بانکی و مؤسسات مالی می‌شود.

قابلیت تقسیم‌پذیری دارایی‌ها:

توکنیزه کردن دارایی‌ها این امکان را می‌دهد که دارایی‌های بزرگ همانند املاک یا آثار هنری یا حتی سهام شرکت‌ها به بخش‌های کوچک‌تر تقسیم شوند و این بخش‌ها را افراد مختلف خریداری کنند.

این ویژگی موجب می‌شود که امکان سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی که قبلاً فقط برای افراد دارای ثروت و منابع مالی زیاد قابل دسترس بود، برای طیف وسیع‌تری از سرمایه‌گذاران فراهم شود. به عبارت دیگر، تقسیم دارایی‌ها به واحدهای کوچک‌تر و قابل معامله باعث می‌شود که بازارهای جدید ایجاد شوند و نقدینگی افزایش یابد.

قابلیت تعامل در اکوسیستم دیفای:

توکنیزه کردن دارایی‌ها به‌ویژه در دنیای مالی غیرمتمرکز (DeFi) اهمیت ویژه‌ای دارد. با استفاده از توکن‌های دیجیتال، می‌توان انواع مختلفی از خدمات مالی را در این اکوسیستم‌ها ارائه کرد، از جمله وام‌دهی، قرض گرفتن، مبادلۀ دارایی‌ها و…

معایب توکنیزه کردن دارایی دیجیتال

علی‌رغم برخورداری از مزایای زیاد، توکنیزاسیون چالش‌هایی نیز به همراه دارد که باید در نظر گرفته شوند. برخی از مهم‌ترین معایب این فرایند عبارتند از:

چالش‌های قانونی:

یکی از بزرگ‌ترین معایب توکنیزه کردن دارایی‌ها، نبود چارچوب‌های قانونی و نظارتی مشخص در بسیاری از کشورهاست. درحالی‌که برخی کشورها قوانینی برای توکنیزه کردن دارایی‌ها وضع کرده‌اند، در کشورهای دیگر هنوز مشخص نیست که چگونه می‌توان این فرایند را تحت نظارت قانونی قرار داد. این مشکلات می‌تواند منجر به سردرگمی و مشکلات حقوقی برای سرمایه‌گذاران و شرکت‌ها شود.

ریسک‌های امنیتی:

اگرچه بلاکچین به‌خودی‌خود سیستم بسیار امنی شناخته می‌شود، اما توکنیزه‌سازی دارایی‌ها نیز با چالش‌های امنیتی مواجه است. از این موارد می‌توان به خطرات هک و نفوذ یا ایجاد نقض در قراردادهای هوشمند و بروز اشتباهات فنی در طراحی توکن‌ها اشاره کرد. اگر یک قرارداد هوشمند دچار آسیب‌پذیری شود، دارایی‌ها خیلی راحت به سرقت خواهند رفت!

نیاز به زیرساخت‌های فنی پیشرفته:

توکنیزه کردن دارایی‌ها نیازمند زیرساخت‌های فنی پیچیده است که برای طراحی و پیاده‌سازی آن‌ها باید از تیم‌های متخصص در زمینۀ بلاکچین و سایر فناوری‌های مرتبط استفاده کرد. انجام این فرایند برای برخی افراد و کسب‌وکارها پرهزینه و زمان‌بر خواهد بود.

قیمت‌گذاری دشوار:

در بسیاری از موارد، قیمت‌گذاری دارایی‌های توکنیزه‌شده ممکن است دشوار باشد، به‌ویژه هنگامی که دارایی‌های فیزیکی به توکن‌های دیجیتال تبدیل می‌شوند. این موضوع می‌تواند منجر به نوسانات زیاد در بازارهای دیجیتال و کاهش اعتماد به این سیستم‌ها شود.

عدم پذیرش عمومی:

با اینکه توکنیزه کردن دارایی‌ها در حال رشد است، هنوز هم بسیاری از افراد و نهادها به‌دلیل نداشتن آشنایی کافی با فناوری بلاکچین و مزایای آن، از این فرایند استقبال نمی‌کنند. این موضوع می‌تواند مانعی برای گسترش توکنیزاسیون باشد.

توکنیزاسیون: پلی به آیندۀ شفاف دیجیتال

توکنیزه کردن دارایی‌های دیجیتال جزو مفاهیم نوظهور فناوری بلاکچین است که امکان تبدیل دارایی‌های فیزیکی و الکترونیکی به توکن‌های قابل معامله را فراهم می‌کند. این فرایند نه‌فقط مدیریت و انتقال دارایی‌ها را شفاف و ساده می‌سازد، بلکه مرزهای دسترسی به انواع دارایی‌ها را نیز گسترش می‌دهد.

از طریق این فناوری، افراد و کسب‌وکارها می‌توانند با کاهش هزینه‌ها و حذف واسطه‌ها به بازارهای جدیدی دسترسی یابند و از فرصت‌های اقتصادی متنوعی بهره‌مند شوند. البته توکنیزاسیون همچنان با چالش‌هایی همچون مسائل قانونی و امنیتی و پذیرش عمومی مواجه است.

رفع چنین موانعی مستلزم توسعۀ زیرساخت‌های فنی با وضع قوانین شفاف و آموزش عمومی دربارۀ مزایا و محدودیت‌های این فناوری در عین ایجاد چهارچوب‌های نظارتی می‌باشد.