چالش‌های حقوقی قراردادهای هوشمند + 2 راه‌حل کلیدی و نکات مهم قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند، تحولی بزرگ در دنیای حقوق و تجارت ایجاد کرده‌اند. اما آیا هیچ به چالش‌های حقوقی آن‌ها توجه کرده‌اید؟! بسیاری از کاربران بدون آگاهی درست از مسائل قانونی از این فناوری استفاده می‌کنند و همین کار ممکن است برای آن‌ها پیامدهای حقوقی سنگینی داشته باشد!

قراردادهای هوشمند به‌دلیل ماهیت خودکار و دیجیتالی که دارند، از جنبه‌های گوناگون با قراردادهای سنتی و معمولی تفاوت دارند و نیازمند بررسی دقیق حقوقی هستند.

برای مثال، فرض کنید یک قرارداد هوشمند برای خرید یک دارایی دیجیتال همانند رمزارزها تنظیم کرده‌اید. طبعاً بدون دخالت انسانی، تراکنش اجرا می‌شود. اما اگر مشکلی در کد قرارداد یا شرایط آن وجود داشته باشد، چگونه می‌توان آن را اصلاح کرد؟! اگر طرف دیگر به تعهدات خود عمل نکند، چه راهکارهای قانونی وجود دارد؟!

این قبیل سؤالات مهم و چالش‌برانگیز به‌خوبی نشان می‌دهد که قراردادهای هوشمند و دیجیتال علاوه بر مزایای فراوانی که دارند، ریسک‌های خاص خود را نیز دارند!

خوب است بخوانید: نکات بسیار مهم در قرارداد طراحی وب‌سایت

بنابراین، آشنایی با چالش‌های حقوقی قراردادهای هوشمند و راهکارهای پیشنهادی برای حل آن‌ها ضروری است. در این مقاله، ضمن بررسی این چالش‌ها، راه‌حل‌های عملی را برای کاهش ریسک‌های قانونی این قراردادها ارائه خواهیم کرد. با ما همراه باشید!

قرارداد هوشمند چیست؟

قراردادهای هوشمند، برنامه‌هایی خوداجرا هستند که بر بستر بلاکچین فعالیت می‌کنند و توافق‌های دیجیتالی را به‌صورت خودکار اجرا می‌کنند. این فناوری بدون نیاز به واسطه‌های حقوقی، امنیت و سرعت انجام قراردادها را افزایش می‌دهد.

خوب است بخوانید: چقدر دربارۀ قرارداد محرمانگی (NDA) می‌دانید؟!

ویژگی اصلی قراردادهای هوشمند این است که شروط قرارداد به‌صورت کدهای کامپیوتری نوشته می‌شوند و به‌محض تحقق شرایط، اجرا خواهند شد. این قراردادها در حوزه‌هایی مانند امور مالی، بیمه، زنجیرۀ تأمین، املاک و حوزه‌های دیگر به کار گرفته می‌شوند.

با وجود مزایای بسیار، هنوز بسیاری از کشورها چهارچوب قانونی مشخصی برای این قراردادها ارائه نکرده‌اند. در نتیجه، اجرای آن‌ها از نظر حقوقی با ابهاماتی همراه است. برای مثال، در صورت بروز اختلاف، مشخص نیست که چه مرجعی صلاحیت رسیدگی دارد و چگونه می‌توان این قراردادها را در محاکم قانونی به اجرا گذاشت.

همچنین بخوانید: آشنایی با قراردادهای هوشمند الکترونیکی

نکتۀ مهم دیگر این است که قراردادهای هوشمند برگشت‌پذیر نیستند. یعنی زمانی که کد قرارداد اجرا شد، امکان تغییر آن وجود ندارد. حال اگر اشتباهی در تنظیم قرارداد رخ دهد، راهکار اصلاحی چیست؟ آیا باید یک قرارداد جدید نوشت یا می‌توان از طریق نهادهای قانونی اقدام کرد؟ این مسائل، اهمیت آگاهی از چالش‌های حقوقی قراردادهای هوشمند را دوچندان می‌کند.

چالش‌های حقوقی قراردادهای هوشمند

1. عدم شفافیت قانونی

یکی از چالش‌های اصلی قراردادهای هوشمند، عدم وجود قوانین مشخص در بسیاری از کشورهاست. قوانین سنتی برای قراردادهایی طراحی شده‌اند که توسط اشخاص حقیقی یا حقوقی امضا و اجرا می‌شوند. اما در قراردادهای هوشمند، این فرایندها به‌صورت خودکار و توسط کدهای کامپیوتری انجام می‌شود که از نظر حقوقی چالش‌هایی ایجاد می‌کند.

سؤالاتی مانند اینکه آیا قراردادهای هوشمند از نظر حقوقی معتبر هستند؟ یا آیا امکان فسخ یا اصلاح آن‌ها وجود دارد؟ همچنان پاسخ روشنی ندارند. این چالش‌ها باعث شده‌اند که بسیاری از کسب‌وکارها در استفاده از این فناوری دچار تردید شوند.

همچنین بخوانید: قراردادهای نرم‌افزاری

در نبود قوانین مشخص، کاربران این قراردادها در صورت بروز مشکل، ممکن است راه‌حلی برای حل اختلافات نداشته باشند. بنابراین، لازم است که نهادهای قانون‌گذار برای تنظیم مقررات مناسب اقدام کنند.

در برخی کشورها، دولت‌ها تلاش کرده‌اند تا چهارچوب‌های اولیه‌ای برای قراردادهای هوشمند ایجاد کنند.  به‌عنوان مثال، در برخی ایالت‌های آمریکا، قراردادهای هوشمند  به‌عنوان اسناد قانونی شناخته شده‌اند. اما این قوانین هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارند و در سطح بین‌المللی هماهنگی لازم وجود ندارد.

در نتیجه، در صورت بروز اختلاف میان دو طرف از کشورهای مختلف، در وهلۀ اول مشخص نیست که دقیقاً قوانین کدام کشور اعمال خواهد شد.

2. مسائل مرتبط با صلاحیت قضایی و اجرای احکام

یکی دیگر از چالش‌های مهم قراردادهای هوشمند، تعیین صلاحیت قضایی است. این قراردادها بر بستر بلاکچین اجرا می‌شوند که یک شبکۀ توزیع‌شده و غیرمتمرکز است. این ویژگی باعث می‌شود که تعیین مرجع رسیدگی به اختلافات در این حوزه پیچیده شود.

دراین‌باره بخوانید: بلاکچین و مسائل امنیتی مربوط به آن

در قراردادهای سنتی، معمولاً طرفین قرارداد مشخص می‌کنند که در صورت بروز اختلاف، چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی دارد. اما در قراردادهای هوشمند، ممکن است طرفین از کشورهای مختلف باشند و هیچ مرجع مشخصی برای حل اختلافات تعیین نشده باشد. این موضوع می‌تواند روند رسیدگی به دعاوی حقوقی را دشوار کند.

از سوی دیگر، اگر یکی از طرفین قرارداد مرتکب تقلب یا نقض تعهدات شود، اجرای حکم دادگاه نیز می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. به دلیل اینکه بلاکچین ماهیت غیرمتمرکز دارد، هیچ نهادی کنترل مستقیم بر آن ندارد. بنابراین، حتی اگر دادگاهی حکم به اجرای یک قرارداد بدهد، پیاده‌سازی آن در بستر بلاکچین ممکن است نیازمند همکاری فنی توسعه‌دهندگان باشد که این امر مسائل حقوقی پیچیده‌ای را ایجاد می‌کند.

3. نقش کدنویسان و مسئولیت حقوقی آن‌ها

یکی از مسائل مهم در قراردادهای هوشمند، تعیین مسئولیت کدنویسان است. در بسیاری از موارد، قراردادهای هوشمند توسط برنامه‌نویسان طراحی و اجرا می‌شوند. اگر کدنویس به اشتباه کدی را بنویسد که منجر به زیان یکی از طرفین شود، مسئولیت این خسارت بر عهدۀ کیست؟

در حالت معمولی، اگر یکی از طرفین قرارداد دچار ضرر شود، معمولاً می‌توان از طریق محاکم قانونی اقدام کرد. اما در قراردادهای هوشمند، همه‌چیز به کدهای کامپیوتری بستگی دارد و اگر این کدها نقص داشته باشند، ممکن است خسارت جبران‌ناپذیری ایجاد کنند. به همین دلیل، ضروری است که قوانین مشخصی برای تعیین مسئولیت کدنویسان در نظر گرفته شود.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای رفع چالش‌های حقوقی

قراردادهای هوشمند، اگرچه انقلابی در دنیای حقوق و فناوری محسوب می‌شوند، اما چالش‌های متعددی در زمینۀ اجرای حقوقی دارند. برای جلوگیری از مشکلات احتمالی، راه‌حل‌هایی وجود دارد که می‌تواند امنیت و کارایی این قراردادها را افزایش دهد. در ادامه، به بررسی دو راهکار مهم برای رفع این چالش‌ها می‌پردازیم.

1. تدوین قوانین مشخص و جامع

یکی از مهم‌ترین راهکارها برای حل چالش‌های حقوقی قراردادهای هوشمند، تدوین قوانین جامع و شفاف است. نهادهای قانون‌گذار باید مقرراتی را تعیین کنند که نحوۀ اجرا، اعتبار قانونی و روش‌های حل اختلاف این قراردادها را مشخص کند. این قوانین باید به‌گونه‌ای باشد که هم انعطاف‌پذیری لازم را برای نوآوری در فناوری بلاکچین حفظ کند و هم مانع از بروز مشکلات حقوقی و ابهامات شود. علاوه بر این، باید تعیین شود که در صورت بروز اختلاف، چه مرجعی صلاحیت رسیدگی دارد و چه سازوکارهایی برای حل اختلافات در نظر گرفته خواهد شد.

2. استفاده از وکلای متخصص در تنظیم قراردادهای هوشمند

با توجه به پیچیدگی‌های حقوقی قراردادهای هوشمند، همکاری با یک وکیل سایبری متخصص امری ضروری است. تنظیم این قراردادها باید با دقت انجام شود تا ریسک‌های حقوقی به حداقل برسد. وکلای متخصص می‌توانند از طریق بررسی مفاد قرارداد، ارائۀ پیشنهادهای حقوقی و پیش‌بینی چالش‌های احتمالی، از بروز مشکلات حقوقی جلوگیری کنند.

علیرضا طباطبایی هاشمی (وکیل سایبری) همواره افتخار ارائۀ مشاورۀ غیرحضوری آنلاین و تلفنی به هموطنان عزیز را داشته است. برای دریافت مشاورۀ حقوقی کافیست با شماره‌تلفن ۰۹۳۰۶۷۳۴۲۵۰ تماس بگیرید!

همچنین، آن‌ها می‌توانند اطمینان حاصل کنند که مفاد قرارداد به‌درستی تنظیم شده و در صورت بروز اختلاف، راهکارهای حل‌وفصل مشخصی در نظر گرفته شده است.

مشاوره تخصصی با وکیل سایبری برای قرارداد هوشمند

اگر قصد تنظیم قراردادهای هوشمند را دارید، نباید بدون مشورت با یک وکیل متخصص اقدام کنید. پیچیدگی‌های حقوقی این قراردادها می‌تواند باعث بروز مشکلاتی شود که در صورت بی‌توجهی، خسارت‌های سنگینی به دنبال دارد.

برای دریافت مشاورۀ آنلاین و تلفنی با وکیل سایبری، هیچ محدودیتی برای فارسی‌زبانان سراسر جهان وجود ندارد! چه در ایران زندگی کنید و چه حتی در خارج از کشور، هر کجا باشید مشاورۀ حقوقی بسیار آسان در دسترس شماست! برای مشاورۀ غیرحضوری به‌صورت تلفنی کافیست با یکی از شماره‌های موجود در سایت مثل ۰۹۳۰۶۷۳۴۲۵۰ تماس بگیرید؛ همچنین برای دریافت مشاورۀ از راه دور و غیرحضوری به‌صورت آنلاین، کافیست فرم مشاورۀ سایت را تکمیل کنید. در اولین فرصت اقدام کنید!

در همین زمینه، علیرضا طباطبایی هاشمی، وکیل پایه‌یک دادگستری و متخصص جرایم سایبری، با دانش بالا و تجربۀ موفق خود در حوزۀ سایبری، می‌تواند شما را در این مسیر راهنمایی کند. برای دریافت مشاوره و بررسی دقیق قراردادهای هوشمند خود، همین حالا تماس بگیرید!

جمع‌بندی و توصیۀ نهایی درمورد قرارداد هوشمند

قراردادهای هوشمند با وجود امکانات و مزایای فوق‌العاده‌ای که در دنیای دیجیتال ارائه می‌دهند، همچنان از نظر حقوقی با چالش‌های جدی مواجه هستند. عدم شفافیت قانونی، دشواری در تعیین صلاحیت قضایی، مشکلات اجرایی و مسئولیت‌پذیری کدنویسان تنها برخی از مسائل مهمی هستند که باید مورد توجه قرار گیرند.

با توجه به اینکه این قراردادها قابلیت بازگشت‌پذیری ندارند، هرگونه اشتباه یا نقص در کدنویسی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری به طرفین وارد کند!

یکی از راهکارهای مهم برای کاهش ریسک‌های حقوقی، تنظیم قراردادهای هوشمند با دقت بالا و در نظر گرفتن تمامی جوانب قانونی است. همکاری با وکلای متخصص در حوزۀ فناوری دیجیتال و حقوق سایبری می‌تواند از وقوع مشکلات قانونی جلوگیری کند.

بیشتر بدانید: مشاورۀ آنلاین و تلفنی با وکیل سایبری

همچنین، پیشنهاد می‌شود که کسب‌وکارها از قراردادهای ترکیبی استفاده کنند، یعنی بخش‌هایی از قرارداد به‌صورت سنتی و برخی دیگر به‌صورت هوشمند تنظیم شوند تا در صورت بروز مشکلات حقوقی، امکان استناد به قوانین سنتی نیز وجود داشته باشد.

به‌طور کلی، قراردادهای هوشمند آیندۀ تعاملات دیجیتال را شکل خواهند داد، اما موفقیت آن‌ها وابسته به تدوین قوانین شفاف و جامع است. در صورت عدم آگاهی کافی از قوانین و چالش‌های موجود، ممکن است کاربران در دام مشکلات حقوقی گرفتار شوند.

بنابراین، توصیه می‌شود که قبل از استفاده از قراردادهای هوشمند، حتماً با یک وکیل متخصص در این حوزه مشورت کنید.