این روزها به علت پیشرفت تکنولوژی جرایم مختلفی در فضای مجازی رخ می‌دهد. یکی از این جرایم سوءاستفاده از تصویر پروفایل دیگران است. هر کسی که در شبکه‌های اجتماعی فعال است این اختیار را دارد که برای حساب کاربری خود عکسی انتخاب کند. این عکس‌ها برای معرفی آن شخص به دیگران در بخش پروفایل قرار می‌گیرد.
عکس پروفایل افراد در دسترس همه است اما مطابق قانون جرایم رایانهای سوء استفاده از نام یا تصویر دیگری جرم است. در واقع بر اساس قانون تمام اطلاعات افراد در فضای مجازی محفوظ است و قانون‌گذار از آن حمایت می‌کند. کسانی که با هر انگیزه‌ای نسبت به هتک حیثیت افراد اقدام می‌کنند، به مجازات قانونی می‌رسند. بسیاری از سودجویان برای جذب فالوور یا تبلیغات یا اهدافی دیگر از عکس پروفایل دیگران استفاده می‌کنند و اکانت جعلی می‌سازند. بر اساس مادۀ ۱۶ قانون جرایم رایانهای: «هرکس به وسیلۀ سیستم‌های رایانهای یا مخابراتی، فیلم، صوت یا تصویر دیگران را تغییر دهد یا تحریف کند مجرم است.»
در صورتی که کسی مرتکب این جرم شود یعنی تصویر دیگری را با علم به تغییر یا تحریف منتشر کند، به نحوی که عرفاً موجب هتک حیثیت صاحب عکس شود، به حبس از ۹۱ روز تا ۲ سال، یا جزای نقدی از ۵ تا ۴۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد و چنانچه تغییر یا تحریف به صورت مستهجن باشد، مرتکب به حداکثر هر دو مجازات مقرر محکوم خواهد شد.
اگر کسی عکس پروفایل دیگری را روی یک اکانت جعلی قرار دهد و به وسیلۀ آن اکانت دست به توهین کردن و افترا زدن و انجام کارهای غیرقانونی بزند علاوه بر مجازات استفاده از آن عکس به جرم‌های دیگری هم محکوم می‌شود.
اگر کسی از عکس پروفایل دیگری برای انتشار در پیج غیراخلاقی استفاده کند یا زیر عکس شخص کلمات غیراخلاقی درج کند که موجب هتک حرمت صاحب عکس شود به مجازات 91 روز تا 24 ماه حبس محکوم می‌شود.
در اصل 22 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران آمده است که: «حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص از تعرض مصون است مگر در مواردی که قانون تجویز کند.»
فهرست عناوین
نحوۀ پیگیری قانونی این جرم
اگر کسی متوجه شود که از تصویر پروفایلش توسط سودجویان سوءاستفاده شده است ابتدا باید اقدام به جمع‌آوری مدارک کند یعنی اعمال خلافی را که با نام یا با عکسش صورت گرفته از طرق مختلف ثبت کند. به طور مثال می‌تواند از صفحۀ جعلی که با نام و عکس او ساخته شده اسکرین شات بگیرد.
گام بعدی این است که تمامی عکس‌های خود را از شبکه‌ها اجتماعی حذف کند و بعد به دادسرای جرایم رایانهای مراجعه کرده و شکایتش را مطرح کند تا در آنجا به این شکایت رسیدگی شود.
برای جلوگیری از هر نوع سوءاستفاده از عکس پروفایل چه باید کرد؟
واقعیت این است که همواره سودجویانی وجود دارند که بخواهند از هر طریقی به منافع مدنظرشان برسند . از این رو بهتر است عکسی معمولی برای پروفایلتان انتخاب کنید. اگر هم ترجیح می‌دهید عکس پروفایلتان پر رنگ و لعاب و کاملاً شخصی باشد بهتر است آن را محدود کنید به گونه‌ای که فقط افرادی که می‌شناسید بتوانند عکستان را ببینند. عکس‌های پروفایل به نوعی معرف صاحب عکس هستند. معمولاً عکس‌هایی که در مکان‌های رسمی ارائه می‌شود با عکسی که فرد در شبکه‌های مجازی قرار می‌دهد متفاوت است و روحیات واقعی فرد را نشان می‌دهد.
چه عکس‌هایی بیشتر مورد توجه سودجویان قرار می‌گیرند؟
هرچه عکسی که روی پروفایل قرار دارد پرزرق و برق‌تر و نیمه برهنه‌تر باشد بیشتر مورد توجه سودجویان واقع می‌شود. معمولاً چنین عکس‌هایی در پیج‌های غیراخلاقی منتشر می‌شوند و سودجویان در اکانت‌های جعلی با نوشتن جملاتی غیرمتعارف زیر این عکس‌ها برای جذب فالوور بیشتر تلاش می‌کنند.
از طرفی نوع دیگری از سوءاستفاده هم وجود دارد که بیشتر گریبان‌گیر افراد موفق می‌شود. عکس اشخاصی که بسیار موفق و مشهورند و توانایی تأثیرگذاری بر جامعه را دارند می‌تواند موجب جذب فالوور شود. پیج‌های جعلی این افراد معمولاً با نشر اکاذیب یا جعل جملات صاحبان عکس فعالیت می‌کنند. یکی از انواع سوءاستفاده از عکس پروفایل این افراد موفق هم ساخت پیجی به نام آن‌ها و کلاهبرداری از طرفدارانشان است.
استفاده از عکس پروفایل افراد تنها جرم رایانهای نیست. در ادامه به بررسی انواع جرم‌های رایانهای می‌پردازیم:
جرایم اینترنتی و رایانهای
پس از گسترش استفاده از رایانه و اینترنت در جامعه کم کم انواع جرایم در این زمینه هم ایجاد شد. از این رو قانونی تحت عنوان قانون جرایم رایانهای به تصویب رسید. در تعریف کلی، جرایم اینترنتی جرم‌هایی هستند که در فضای مجازی به وجود می‌آیند و با فعل یا ترک فعلی صورت می‌گیرند که با سیستم‌های رایانهای و اینترنتی رخ می‌دهد. فضای مجازی فضایی است که خدمات در آن به صورت اطلاعات الکترونیکی مبادله می‌شود.
در قانون جرایم فضای مجازی به سه دستۀ کلی تقسیم می‌شوند:
1. جرایم سنتی: این جرایم در فضای مجازی رخ می‌دهند و شامل کلاهبرداری، جعل، افترا، هتک حرمت و… می‌شود. این نوع جرایم در فضای حقیقی هم مانند فضای مجازی وجود دارد و در قانون مجازات اسلامی جرم محسوب شده‌اند.
2. جرایم فضای مجازی سایبری: این نوع جرایم مختص قضاهای اینترنتی است مانند شنود غیرمجاز، دست‌کاری و تخریب و دزدیدن اطلاعات و داده‌های اینترنتی و… .
3. جرایم کامپیوتری: جرم‌هایی که نیاز به اینترنت ندارند مانند جرم حمل اسناد.
