ضابطین دادگستری و وظایف آنها
ضابطین دادگستری و وظایف آنها
ضابطین دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت دادسرا و در جهت اجرای دستورات مقامات قضایی دادسرا (دادستان،بازپرس و دادیار) ایفای نقش می کنند.
ضابطین دادگستری به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
الف)ضابطین عام
ب)ضابطین خاص
ضابطین دادگستری چه وظایفی دارند؟
وظایف ضابطین دادگستری در کشورهای مختلف و حوزه‌های قضایی متفاوت است. با این حال، به طور کلی، می‌توان گفت که ضابطین دادگستری مسئول اجرای دستورات دادگاه‌ها، حفظ نظم در دادگاه‌ها و بازداشت مجرمان هستند.و
وظایف رایج ضابطین دادگستری در کشورهای توسعه یافته عبارتند از:
اجرای احکام دادگاه:
این شامل توقیف اموال، اخراج افراد از خانه‌هایشان و دستگیری مجرمان می‌شود.
حفظ نظم در دادگاه:
ضابطین دادگستری برای اطمینان از اینکه دادگاه‌ها به طور روان و بدون وقفه کار می‌کنند، در دادگاه‌ها حضور دارند. آنها ممکن است از ورود افراد مشکوک به دادگاه جلوگیری کنند و در صورت بروز هرگونه اختلالی مداخله کنند.
بازداشت مجرمان:
ضابطین دادگستری ممکن است مجرمان را در حین ارتکاب جرم یا بر اساس حکم بازداشت دستگیر کنند. آنها همچنین ممکن است مجرمان را به زندان یا سایر مراکز بازداشت منتقل کنند.
حفاظت از شاهدان و قضات:
ضابطین دادگستری ممکن است برای محافظت از شاهدان و قضات در برابر تهدید یا آسیب، به آنها اسکورت ارائه دهند.
تحقیقات جنایی:
برخی از ضابطین دادگستری در تحقیقات جنایی نیز آموزش دیده‌اند. آنها ممکن است صحنه‌های جرم را بررسی کنند، شواهد جمع‌آوری کنند و با مظنونین مصاحبه کنند.
علاوه بر این وظایف، ضابطین دادگستری ممکن است وظایف دیگری نیز داشته باشند، مانند خدمت به عنوان نگهبان در دادگاه‌ها یا زندانها، انتقال زندانیان و ارائه خدمات به مردم در دادگاه‌ها.
ضابطین قضایی در ایران چه وظایفی دارند؟
وظایف ضابطین قضایی در ایران به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
وظایف عام ضابطین دادگستری:
- کشف جرم: ضابطین قضایی موظفند با مشاهده یا اطلاع از وقوع جرم، نسبت به کشف آن اقدام کنند. این شامل جمع‌آوری مدارک و شواهد، شناسایی متهمان و انجام تحقیقات اولیه می‌شود.
- پیشگیری از جرم: ضابطین قضایی باید با گشت‌زنی و حضور در مکان‌های عمومی، از وقوع جرم جلوگیری کنند. آنها همچنین میتوانند با آموزش و هشدار به مردم به پیشگیری از جرم کمک کنند.
- بازداشت متهمان: ضابطین قضایی میتوانند با حکم قضایی یا در شرایطی که قانون اجازه می‌دهد، متهمان را دستگیر کنند.
- اجرای دستورات قضایی: ضابطین قضایی موظفند دستورات قضایی مانند احضار، جلب و ابلاغ را اجرا کنند.
- حفظ نظم و امنیت عمومی: ضابطین قضایی باید در حفظ نظم و امنیت عمومی در جامعه نقش داشته باشند.
وظایف خاص ضابطین دادگستری:
وظایف مربوط به وظایف تخصصی هر ضابط:
- پلیس: وظایف مربوط به جرایم عمومی، راهنمایی و رانندگی، مبارزه با مواد مخدر، و …
- آژانس اطلاعات: وظایف مربوط به جرایم امنیتی، جاسوسی، و …
- سازمان تعزیرات حکومتی: وظایف مربوط به تخلفات صنفی و احتکار
- ضابطان خاص دیگر: وظایف مربوط به جرایم خاص مانند جرایم زیست محیطی، جرایم رایانه‌ای، و …
علاوه بر این وظایف، ضابطین قضایی موظفند در انجام وظایف خود با قانون و احکام قضایی و با رعایت حقوق شهروندان عمل کنند.
تعریف ضابطین عام دادگستری:
ضابطین دادگستری در شکل عام آن ، کسانی هستند که در اقدامات عملیاتی نظیر جلب،بازرسی از اماکن و اشیا و توقیف اموال حاصل از جرم و نیز تفتیش و تحقیق از متهمین و شکات تحت نظارت مقامات قضایی به ایفای وظیفه می پردازند .
این دسته از ضابطین که همانا فرماندهان ،افسران و درجه داران آموزش دیده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران هستند طبق ماده 28 قانون آئین دادرسی کیفری چنین تعریف شده اند:
“ضابطین دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضائی، به موجب قانون اقدام می کنند.”
تعریف ضابطین خاص دادگستری:
قانونگذار در برخی موارد و با توجه به تخصصی کردن امور علاوه بر نیروی انتظامی برخی از وظایف ضابط بودن را به طور ویژه به مأموران نهادها و سازمانهای دیگری واگذار نموده است .
توجه داشته باشید که ضابطین خاص صرفا در حدود قوانین مربوطه و تنها در خصوص سازمان و شرح وظایف محوله خود میتوانند اقدام به فعالیت نمایند به گونه ای که بعنوان مثال مأموران و ضابطان سازمان چنگلها و مراتع کشور اجازه ندارند در خیابان نسبت به تفتیش یک خودرو به اتهام حمل مشروبات الکلی اقدام نمایند.
وظیفه ضابطین دادگستری
با عنایت به موارد فوق مشخص شد که مأموران نیروی انتظامی عنوان ضابط عام را داشته و به استناد ماده 44 قانون آئین دادرسی کیفری وظایف آنان بدین گونه تببین گردیده است:
“ضابطان دادگستری به محض اطلاع از وقوع جرم، در جرایم غیر مشهود مراتب را برای کسب تکلیف و اخذ دستورهای لازم به دادستان اعلام می کنند و دادستان نیز پس از بررسی لازم، دستور ادامه تحقیقات را صادر و یا تصمیم قضائی مناسب اتخاذ می کند.
ضابطان دادگستری درباره جرائم مشهود، تمام اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات، ادوات، آثار، علائم و ادله وقوع جرم و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم و یا تبانی، به عمل می آورند، تحقیقات لازم را انجام می دهند و بلافاصله نتایج و مدارک به دست آمده را به اطلاع دادستان می رسانند.
همچنین چنانچه شاهد یا مطلعی در صحنه وقوع جرم حضور داشته باشد؛ اسم، نشانی، شماره تلفن و سایر مشخصات ایشان را اخذ و در پرونده درج می کنند.
ضابطان دادگستری در اجرای این ماده و ذیل ماده (۴۶) این قانون فقط در صورتی می توانند متهم را بازداشت نمایند که قرائن و امارات قوی بر ارتکاب جرم مشهود توسط وی وجود داشته باشد.”
اما در خصوص ضابطین خاص موضوع کمی متفاوت است و در هر مورد برای مشخص نمودن حوزه صلاحیت و شرح وظایف آنان میبایست به قانون مربوطه مراجعه نمود.
درحال حاضر بیش از بیست سازمان و نهاد در حوزه مأموریتهای خود وظایف ضابط خاص را عهده دارند که بشرح زیر می باشند:
- رؤسا ،معاونین و مأمورین سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در امور مربوط به زندانیان(به استناد ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری)
- مأمورین نیروی مقاومت بسیج (به استناد ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری)
- مأمورین وزارت اطلاعات(به استناد ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری)
- مأمورین سازمان اطلاعات سپاه (به استناد ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری)
- سایر نیروهای مسلح در موارد ارجاعی(به استناد ماده 29 قانون آیین دادرسی کیفری)
- فرمانده هواپیما (به استناد ماده 32 قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1328)
- مأموران شهرداری (به استناد ماده 7 قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب 1359)
- مأموران وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی (به استناد تبصره 2 ماده 10 قانون سازمان برق مصوب 1346 و ماده 30 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361)
- مأموران جنگلبانی (به استناد ماده 54 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها مصوب 1346)
- مأمورین شکاربانی و حفاظت محیط زیست (به استناد ماده 15 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 و ماده 19 قانون شکار و صید مصوب 1346)
- مأمورین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ( به استناد تبصره ماده 5 اساسنامه سپاه مصوب 1361)
- بازرسان کار و کارشناسان بهداشت (به استناد ماده 101 قانون کار)
- بازرسان و کارشناسان مؤسسه استاندارد (به استناد ماده 13 قانون اصلاح قوانمین و مقررات استاندارد و تحقیقات صنعتی مصوب 1371)
- سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (به استناد بند 2 ماده 6 قانون تاسیس وزارت اطلاعات مصوب 1362)
- مأمورین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (به استناد ماده 15 قانون تاسیس شرکت مخابرات ایران مصوب 1350)
- مأمورین محافظ سازمان میراث فرهنگی (به استناد مصوبه شورای عالی امنیت ملی به تاریخ 1373)
- بازرسان سازمان تأمین اجتماعی (به استناد ماده 102 قانون تامین اجتماعی)
- مأمورین پلیس انتظامی راه آهن (به استناد ماده 7 قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب 1349)
- اعضای شورای اسلامی روستا (به استناد ماده 24 قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1367)
- مأمورین وصول عایدات و کشف قاچاق (به استناد ماده 18 قانون مجازاتدمرتکبین قاچاق مصوب 1312)
