ضابطین دادگستری و وظایف آنها:
ضابطین دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت دادسرا و در جهت اجرای دستورات مقامات قضایی دادسرا (دادستان،بازپرس و دادیار) ایفای نقش می کنند.
این اشخاص به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
الف)ضابطین عام
ب)ضابطین خاص
الف)ضابطین عام : این دسته از اشخاص کسانی هستند که در اقدامات عملیاتی نظیر جلب،بازرسی از اماکن و اشیا و توقیف اموال حاصل از جرم و نیز تفتیش و تحقیق از متهمین و شکات تحت نظارت مقامات قضایی به ایفای وظیفه می پردازند .
این دسته از ضابطین که همانا فرماندهان ،افسران و درجه داران آموزش دیده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران هستند طبق ماده 28 قانون آئین دادرسی کیفری چنین تعریف شده اند:
“ضابطان دادگستری مامورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم، حفظ آثار و علائم و جمع آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضائی، به موجب قانون اقدام می کنند.”
ب) ضابطین خاص: قانونگذار در برخی موارد و با توجه به تخصصی کردن امور علاوه بر نیروی انتظامی برخی از وظایف ضابط بودن را به طور ویژه به مأموران نهادها و سازمانهای دیگری واگذار نموده است .
توجه داشته باشید که ضابطین خاص صرفا در حدود قوانین مربوطه و تنها در خصوص سازمان و شرح وظایف محوله خود میتوانند اقدام به فعالیت نمایند به گونه ای که بعنوان مثال مأموران و ضابطان سازمان چنگلها و مراتع کشور اجازه ندارند در خیابان نسبت به تفتیش یک خودرو به اتهام حمل مشروبات الکلی اقدام نمایند.
وظیفه ضابطین دادگستری
با عنایت به موارد فوق مشخص شد که مأموران نیروی انتظامی عنوان ضابط عام را داشته و به استناد ماده 44 قانون آئین دادرسی کیفری وظایف آنان بدین گونه تببین گردیده است:
“ضابطان دادگستری به محض اطلاع از وقوع جرم، در جرایم غیر مشهود مراتب را برای کسب تکلیف و اخذ دستورهای لازم به دادستان اعلام می کنند و دادستان نیز پس از بررسی لازم، دستور ادامه تحقیقات را صادر و یا تصمیم قضائی مناسب اتخاذ می کند.
ضابطان دادگستری درباره جرائم مشهود، تمام اقدامات لازم را به منظور حفظ آلات، ادوات، آثار، علائم و ادله وقوع جرم و جلوگیری از فرار یا مخفی شدن متهم و یا تبانی، به عمل می آورند، تحقیقات لازم را انجام می دهند و بلافاصله نتایج و مدارک به دست آمده را به اطلاع دادستان می رسانند.
همچنین چنانچه شاهد یا مطلعی در صحنه وقوع جرم حضور داشته باشد؛ اسم، نشانی، شماره تلفن و سایر مشخصات ایشان را اخذ و در پرونده درج می کنند.
ضابطان دادگستری در اجرای این ماده و ذیل ماده (۴۶) این قانون فقط در صورتی می توانند متهم را بازداشت نمایند که قرائن و امارات قوی بر ارتکاب جرم مشهود توسط وی وجود داشته باشد.”
اما در خصوص ضابطین خاص موضوع کمی متفاوت است و در هر مورد برای مشخص نمودن حوزه صلاحیت و شرح وظایف آنان میبایست به قانون مربوطه مراجعه نمود.
مجازات شنود غیر مجاز و بررسی آن
درحال حاضر بیش از بیست سازمان و نهاد در حوزه مأموریتهای خود وظایف ضابط خاص را عهده دارند که بشرح زیر می باشند:
- رؤسا ،معاونین و مأمورین سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور در امور مربوط به زندانیان(به استناد ماده 29 قانون آئین دادرسی کیفری)
- مأمورین نیروی مقاومت بسیج (به استناد ماده 29 قانون آئین دادرسی کیفری)
- مأمورین وزارت اطلاعات (به استناد ماده 29 قانون آئین دادرسی کیفری)
- مأمورین سازمان اطلاعات سپاه (به استناد ماده 29 قانون آئین دادرسی کیفری)
- سایر نیروهای مسلح در موارد ارجاعی (به استناد ماده 29 قانون آئین دادرسی کیفری)
- فرمانده هواپیما (به استناد ماده 32 قانون هواپیمایی کشوری مصوب 1328)
- مأموران شهرداری (به استناد ماده 7 قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها مصوب 1359)
- مأموران وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی (به استناد تبصره 2 ماده 10 قانون سازمان برق مصوب 1346 و ماده 30 قانون توزیع عادلانه آب مصوب 1361)
- مأموران جنگلبانی (به استناد ماده 54 قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها مصوب 1346)
- مأمورین شکاربانی و حفاظت محیط زیست (به استناد ماده 15 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 و ماده 19 قانون شکار و صید مصوب 1346)
- مأمورین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ( به استناد تبصره ماده 5 اساسنامه سپاه مصوب 1361 )
- بازرسان کار و کارشناسان بهداشت (به استناد ماده 101 قانون کار)
- بازرسان و کارشناسان مؤسسه استاندارد (به استناد ماده 13 قانون اصلاح قوانین و مقررات استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب 1371)
- سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (به استناد بند 2 ماده 6 قانون تأسیس وزارت اطلاعات مصوب 1362)
- مأمورین وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (به استناد ماده 15 قانون تأسیس شرکت مخابرات ایران مصوب 1350 )
- مأمورین محافظ سازمان میراث فرهنگی (به استناد مصوبه شورای عالی امنیت ملی به تاریخ 8/10/1373)
- بازرسان سازمان تأمین اجتماعی (به استناد ماده 102 قانون تأمین اجتماعی)
- مأمورین پلیس انتظامی راه آهن (به استناد ماده 7 قانون ایمنی راهها و راه آهن مصوب 1349)
- اعضای شورای اسلامی روستا (به استناد ماده 24 قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1367)
- مأمورین وصول عایدات و کشف قاچاق (به استناد ماده 18 قانون مجازات مرتکبین قاچاق مصوب 1312)
