دعوای تقابل یا متقابل و قابلیت انجام آن

شرایط دعوای تقابل چیست و چگونه قابل انجام است؟

دعاوی طاری انواعی دارد که از جمله میتوان به دعوای ثالث طاری اشاره نمود. اعتراض ثالث طاری عبارت است از اعتراض یکی از طرفین دعوا به رایی که قبلا در دادگاهی صادر شده و طرف دیگر برای اثبات مدعای خود ، آن رای را به عنوان دلیل ابراز کرده است.

از انواع دعاوی طاری، دعاوی تقابل است که از سوی خوانده علیه خواهان دعاوی اصلی طرح می شود. به همین دلیل بعضی افراد تصور می کنند دعوای متقابل و دعاوی اصلی تابع هم هستند و با زوال دعوای اصلی، دعوای تقابل نیز زوال می یابد. در این مطلب بیشتر با شرایط دعوای تقابل و مزایا و معایب آن آشنا خواهیم شد.

مفهوم دعوای متقابل

وقتی در مورد دعوای متقابل بحث می کنیم ، در اصطلاح حقوقی به عملی گفته می شود که به منظور تثبیت حقی که انکار یا مورد تجاوز واقع شده انجام می گیرد. دعوای متقابل در مقابل دعوای اصلی قابل طرح است و برای پاسخگویی به دعاوی اصلی یا به منظور الزام خواهان به انجام کاری یا پرداخت چیزی صورت می گیرد. همچنین دعاوی تقابل در چند مورد از جمله مقابل دعوای خواهان با هدف کاهش محکومیتی که خوانده را تهدید می کند، تخفیف آن، جلوگیری از این محکومیت یا حتی تحصیل حکم محکومیت خواهان اصلی به دادن امتیاز، علیه او اقامه می شود.

عناصر دعاوی متقابل

دعوای متقابل از سه عنصر مهم به شرح زیر تشکیل شده است.

• با دعوی اصلی منشأ واحد یا ارتباط کامل دارد
• مؤخر بودن دعوی متقابل نسبت به دعوی اصلی 
• دعوای مطرح شده  در مقابل دعوی اصلی مشمول دفاع به معنای اخص نمی شود؛ بنابراین صلح و تهاتر مشمول دعوای متقابل نمی گردد.

شرایط دعوای تقابل 

دعوای متقابل باید دارای شرایط زیر باشد تا بتوان برای آن طرح دعوی نمود.

 ١ – اقامه دعوا از طرف خوانده علیه خواهان

خوانده، فردی است که علیه او دعوا اقامه شده و می تواند از خود ، با طرح دعوای متقابل ، دفاع کند. همچنین خوانده می تواند در مقابل ادعای خواهان بر اساس ماده 141 قانون آیین دادرسی مدنی اقامه دعوا نماید؛ از این رو ضروری است که دعوای متقابل از سوی خوانده دعوا طرح گردد.

 ٢ – داشتن وحدت منشأ یا ارتباط کامل با دعوای اصلی

به قدری باید رابطه ادعای خوانده با دعوای اصلی نزدیک باشد که تصمیم اتخاذ شده در مورد

یکی ، روی دیگری موثر باشد؛ یا مانع رسیدگی جداگانه به دعوای تقابل با دعاوی خواسته های متجانس شود. با وجود اینکه قانونگذار در مورد دو عنوان وحدت منشأ و ارتباط کامل صحبت می کند؛ ولی این عناوین دارای تعاریف و بار معنایی مختلفی هستند. منشأ یا سبب دعوا مبتنی بر عمل یا واقعه ای حقوقی یا قانونی است که طبق آن خواهان خود را مستحق مطالبه می داند. علاوه بر این ممکن است منشا دعوا خوانده با دعوای اصلی یکی نباشد؛ ولی با هم ارتباط کامل داشته باشند.

 ٣ – اقامه دعوا در مهلت مقرر

مهلت دادخواست دعوای متقابل بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی تا پایان اولین جلسه دادرسی است؛ بنابراین خوانده اجازه دارد قبل از اولین جلسه دادرسی نیز نسبت به اقامه دعوای متقابل اقدام کند. با توجه به این موضوع اگر تا اولین جلسه دادرسی فرصت کافی وجود داشته باشد دادخواست تقابل به خوانده ابلاغ خواهد شد و در همان جلسه رسیدگی به دعوای اصلی، به دعوای تقابل نیز رسیدگی می شود. در غیر این صورت، با توجه به درخواست خواهان دعاوی اصلی، جلسه تجدید خواهد شد.

مزایا و معایب طرح دعوای متقابل

طرح دعوای متقابل یا دعوای اضافی ، مزایا و معایبی دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم:

فواید طرح دعوای تقابل

• رسیدگی به دعوای متقابل و دعوای اصلی به صورت هم زمان انجام می شود که باعث صرفه جویی در فرآیند رسیدگی و وقت طرفین دعوا خواهد شد.
• طبق ماده 4 آیین نامه تعرفه وکلا در دعوای تقابل حق الوکاله وکیل نصف حق الوکاله مرحله بدوی می باشد.
• جلوگیری از صدور احکام معارض مهم ترین مزیت طرح دعوای طاری در عرض دعوای اصلی است. زمانی که دو پرونده در یک دادگاه یا دو دادگاه به صورت جداگانه رسیدگی شوند احتمال اینکه احکام صادره با هم قابل جمع نباشند وجود دارد.

معایب دعوای متقابل

• طولانی شدن فرآیند دادرسی برای خواهان دعاوی اصلی
• انحراف از صلاحیت دادگاه می تواند به قواعد مربوط به صلاحیت لطمه بزند؛ ولی به دلیل مزایای همراه شدن دو پرونده مرتبط، قابل اغماض است.

مستندات قانونی مرتبط با شرایط دعوای تقابل 

در ادامه، به بررسی مستندات قانونی مرتبط با دعوای متقابل در مواد مختلف آیین دادرسی مدنی می پردازیم.
1. ماده ۱۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی
در مقابل ادعای خواهان، خوانده می تواند اقامه دعوا کند؛ این نوع دعوا اگر منشاء یکسان یا ارتباط کامل با دعوای اصلی داشته باشد دعوای متقابل نام دارد و همزمان به آن رسیدگی می شود. در صورتی که شرایط دعوای تقابل را نداشته باشد دعوای متقابل نیست و رسیدگی آن بطور جداگانه در دادگاه صالح انجام می شود. هنگامی که بین دو دعوا ارتباط کامل باشد تصمیم گیری برای یکی روی دیگری نیز تاثیر دارد.

2  .ماده ۱۴۳ قانون آیین دادرسی مدنی
طبق این ماده مهلت تحویل دادخواست دعوای متقابل تا پایان اولین جلسه دادرسی است؛ چنانچه در جلسه دادرسی خواهان دعوای تقابل را اقامه کند خوانده می تواند درخواست تأخیر جلسه را برای تهیه پاسخ و ادله خود اعلام نماید. شرایط دادخواست و رد و ابطال آن مثل مقررات دادخواست اصلی می باشد.

3. ماده ۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی
دعوای طاری به دعوایی گفته می شود که در حین رسیدگی به دعوای دیگر از طرف خوانده، خواهان، شخص ثالث یا از سوی دعاوی اصلی بر ثالث اقامه شود. اگر این دعوا دارای یک منشا یا ارتباط با دعوای اصلی باشد در دادگاهی که دعاوی اصلی اقامه می شوند مطرح خواهد شد.

4. ماده ۱۰۳ قانون آیین دادرسی مدنی
اگر در یک دادگاه دعاوی دیگری که با دعوای طرح شده ارتباط کامل دارند مطرح شوند بر اساس ماده 103 قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه به تمام این دعاوی یکجا رسیدگی می کند. اما در صورتی که در چند شعبه مطرح شده باشند رسیدگی به آن ها به شکل یکجا در یک شعبه و با تعیین رئیس شعبه اول انجام خواهد شد.

زوال دعوای اصلی و اثر آن بر دعوای متقابل

دعاوی متقابل از جمله دعاوی طاری به شمار می رود که از طرف خوانده علیه خواهان دعوای اصلی مطرح می شود. غیر از موارد استثنا، توافق دعوای اصلی بر دعوای متقابل تاثیری ندارد و این دعوا به شکل مستقل روند حقوقی خود را طی می کند؛ بنابراین اصولا زوال دعوای اصلی بر دعوای تقابل تاثیری نخواهد داشت.

مرجع رسیدگی به دعوای تقابل

دعوای تقابل در دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به دعوای اصلی را دارد مطرح و رسیدگی می شود که در این مورد رعایت صلاحیت محلی نیاز نیست. به عبارتی امکان دارد دادگاه صالح از جهت محلی و مکانی برای رسیدگی به دعوای اصلی اصلح نباشد؛ با این وجود، دعوای متقابل نیز در آن دادگاه رسیدگی خواهد شد. البته در صورتی که منشا دعوای متقابل با دعوای اصلی یکی باشد؛ ولی با هم ارتباط کامل نداشته باشند دعاوی باید توسط دادگاه از یکدیگر تفکیک شوند و رسیدگی به آن ها به صورت جداگانه انجام شود.

مراحل و نحوه طرح دعوای متقابل

تا اینجا در مورد شرایط دعوای تقابل توضیح داده شد و گفتیم  که خوانده در چه صورت و با لحاظ چه شرایطی می تواند اقدام به اقامه دعوای تقابل نماید. در ادامه به بررسی مراحل و نحوه طرح دعوی تقابل اشاره می کنیم.

1.ثبت نام در سامانه ثنا به شکل حضوری با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و یا به صورت آنلاین و از طریق سایت adliran.ir

2.تنظیم دادخواست متقابل و ارسال آن به دادگاه صالح رسیدگی کننده به دعوای اصلی از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی ، تا پایان اولین جلسه رسیدگی.

3.رسیدگی به دادخواست در همان جلسه در صورتی که دعوای تقابل با دعاوی اصلی منشا واحد یا ارتباط کامل داشته باشد..

4.بعد از بررسی دلایل و مدارک و استماع اظهارت طرفین، رای مقتضی توسط داداگاه صادر خواهد گردید. در صورتی که طرفین دعوا به رای معترض بودند می توانند در موعد مقرر اعتراض خود را در تصمیم نهایی دادگاه طرح کنند.

مدارک لازم برای طرح دعوی تقابل

در دعوای متقابل، نوع مدارک قابل ارائه به دعوای طرح شده بستگی دارد که شامل موارد زیر هستند.

• مدارک هویتی
• دادخواست تنظیمی از جانب متقاضی
• مدارک و مستنداتی دال بر حقانیت و اثبات خواسته دعوای متقابل مثل سند مالکیت یا اجاره
• اسناد و مدارک دال بر رد دعوای اصلی شامل، سند، شهادت شهود، توافق نامه و یا اقرار نامه

جمع بندی

دعوای متقابل با دعوای اصلی مرتبط است یا اینکه منشا مشترکی با آن دارد. همچنین از جمله دعوای طاری محسوب می شود و خوانده می تواند تا پایان اولین جلسه دادرسی آن را مطرح نماید. در چنین شرایطی هر دو دعوا توسط دادگاه به شکل توام رسیدگی می شود و با توجه به مدارک موجود حکم مقتضی صادر می شود.

چنانچه در مورد دعاوی خود نیازمند دریافت مشاوره تلفنی و آنلاین از وکیل می باشید می توانید با وکیل علیرضا طباطبایی ارتباط برقرار نموده و نکات مورد نظر خود را از وی دریافت نمایید.