جرم و مجازات دسترسی غیر مجاز

بررسی جرم و مجازات دسترسی غیر مجاز به داده ها
بهره گیری از شبکه جهانی داده ها و رایانه در عصر حاضر و جرایمی که در این زمینه اتفاق می افتد باعث شده تا قانونگذار قانون جرایم رایانهای را تصویب و مرتکبان این جرم را مورد مجازات و اعمال قانون قرار دهد.
دسترسی غیر مجاز به داده ها که حریم خصوصی اشخاص را نقض می کند در شمار جرایم رایانه ای آمده و به وسیله قانونگذار مورد جرم انگاری قرار گرفته است. در این مقاله قصد داریم به بررسی بیشتر جرم دسترسی غیر مجاز به دادهها پرداخته و اطلاعاتی در خصوص مجازات، قوانین و مراحل پیگیری آن به شما ارائه دهیم.
میزان مجازات دسترسی غیر مجاز به داده ها در قانون
دسترسی عمدی افراد بدون داشتن مجوز قانونی به سامانه ها و داده هایی که تحت حفاظت تدابیر امنیتی هستند تحت عنوان جرم دسترسی غیر مجاز به داده ها یا سیستم ها تلقی می شود.
در ماده 729 قانون مجازات اسلامی [ماده 1 قانون جرایم رایانهای]- (جزای نقدی اصلاحی 1403/3/30)- چنین مقر شده است:
هرکس به طور غیرمجاز به داده ها یا سامانه های رایانه ای یا مخابراتی که به وسیله تدابیر امنیتی حفاظت شده است دسترسی یابد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از شصت و شش میلیون (66,000,000) ریال تا دویست و شصت و چهار میلیون (264,000,000) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

در جرم دسترسی غیر مجاز، مجرمان به صورت غیر مجاز به دادههای محرمانه و حفاظت شده دسترسی پیدا کرده و برای حصول اطمینان ممکن است سایتهایی به ظاهر ایمن را طراحی و امکان ورود کاربر به آنها را فراهم سازند. بدین ترتیب اطلاعات وی را سرقت کرده و به ضرر وی از آن استفاده نمایند که این عمل می تواند با انگیزههای اجتماعی، امنیتی و مالی انجام شود.
شرایط تحقق جرم در دسترسی غیر مجاز به داده
جرم دسترسی غیر مجاز به داده ها زمانی تحقق می یابد که شخص مرتکب دسترسی غیر مجاز شود و صرفا نیازی به کسب انتفاع از طریق ارتکاب جرم نخواهد بود.
به عبارت دیگر این جرم در شمار جرمهای مطلق قرار می گیرد. برخلاف باور عامه و از جمله برخی حقوقدانان بهرهگیری از نرمافزار فیلترشکن بر اساس اینکه تصریح قانونی در خصوص آن صورت نگرفته، جرم تلقی نشده و مجازاتی به دنبال ندارد.
قانونگذار ، ارائه دهندگان خدمات دسترسی اینترنتی را به رعایت برخی قوانین مکلف کرده تا بر اساس مصوبات کمیته تعیین محتوای مجرمانه، اقدام به پالایش مطالب تعیین شده کمیته کرده و در صورت نیاز آنها را از دسترس خارج کنند.
ماده 749 قانون مجازات اسلامی [ماده 21 قانون جرایم رایانهای]- (جزای نقدی اصلاحی 1403/3/30) در این خصوص چنین مقرر می دارد:
ارائه دهندگان خدمات دسترسی موظفند طبق ضوابط فنی و فهرست مقرر از سوی کارگروه (کمیته) تعیین مصادیق موضوع ماده ذیل محتوای مجرمانه که در چهارچوب قانون تنظیم شده است اعم از محتوای ناشی از جرائم رایانه ای و محتوایی که برای ارتکاب جرائم رایانه ای به کار می رود را پالایش (فیلتر) کنند.
در صورتی که عمداً از پالایش (فیلتر) محتوای مجرمانه خودداری کنند، منحل خواهند شد و چنانچه از روی بی احتیاطی و بی مبالاتی زمینه دسترسی به محتوای غیرقانونی را فراهم آورند، در مرتبه نخست به جزای نقدی از دویست میلیون (200,000,000) ریال تا هشتصد و بیست و پنج میلیون (825,000,000) ریال و در مرتبه دوم به جزای نقدی از سیصد و سی میلیون (330,000,000) ریال تا سه میلیارد و سیصد میلیون (3,300,000,000) ریال و در مرتبه سوم به یک تا سه سال تعطیلی موقت محکوم خواهند شد.
تبصره 1 – چنانچه محتوای مجرمانه به کارنماهای (تارنماهای) (وب سایتهای) موسسات عمومی شامل نهادهای زیرنظر ولی فقیه و قوای سه گانه مقننه، مجریه و قضائیه و موسسات عمومی غیردولتی موضوع قانون فهرست نهادها و موسسات عمومی غیردولتی مصوب 1373/4/19 و الحاقات بعدی آن یا به احزاب، جمعیتها، انجمن های سیاسی و صنفی و انجمن های اسلامی یا اقلیتهای دینی شناخته شده یا به سایر اشخاص حقیقی یا حقوقی حاضر در ایران که امکان احراز هویت و ارتباط با آنها وجود دارد تعلق داشته باشد، با دستور مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده و رفع اثر فوری محتوای مجرمانه از سوی دارندگان، تارنما (وب سایت) مزبور تا صدور حکم نهایی پالایش (فیلتر) نخواهد شد.
تبصره 2 – پالایش (فیلتر) محتوای مجرمانه موضوع شکایت خصوصی با دستور مقام قضایی رسیدگی کننده به پرونده انجام خواهد گرفت.

دسترسی غیر مجاز به دادهها و تفاوت آن با جرم هک کردن
بر اساس قانون ، جرم هک کردن به عنوان یک جرم مشخص تعیین و در نظر گرفته نشده است. اما هک کردن را می توان در جرم هایی مانند اخلال و تخریب سیستمها و دادههای رایانهای قرار داده و به رسمیت شناخت.
مهمترین تفاوت هک کردن و دسترسی غیر مجاز رایانهای این است که در جرم هک، حمله به سیستمهای رایانهای و دادهها با هدف نفوذ و با بهرهگیری از اخلال در سیستم انجام می پذیرد و اطلاعات تجزیه و تحلیل خواهند شد.
اما در دسترسی غیر مجاز به داده ها این عمل ممکن است بدون تخریب، اخلال و تهاجم در کارکرد سیستم انجام گیرد. ضمن اینکه این جرائم در خصوص هر سیستم دیجیتالی مانند تلفن همراه، رایانه و… می تواند دارای مصداق باشد.
مجازات جرم دسترسی غیر مجاز به دادهها
چنانچه فردی به جرم دسترسی غیر مجاز به سامانههای مخابراتی، رایانهای و دادهها مورد صدور قرار کیفرخواست قرار بگیرد، دادگاه میتواند برای توانست برای او با توجه به کیفیت جرم مجازات حبس یا پرداخت جریمه یا هر دو را در نظر بگیرد.
البته مجازات فوق تنها در صورتی است که مجرم، در خصوص دادههای مورد نظر اقدامات مجرمانه دیگری را مرتکب نشده باشد، مثلاً به سرقت دادهها نپرداخته و یا تغییری در آنها انجام نداده باشد. در این صورت به مجازات مجرم افزوده خواهد شد.
دسترسی مامورین اطلاعات به سیستمهای رایانهای و داده ها
باید اذعان کرد که حتی مامورین اطلاعات که ضابط قانون به شمار می آیند نیز بدون حکم قضایی و مجوز قانونی حق دسترسی به اطلاعات و دادههای حفاظت شده افراد ندارند.
چنانچه مامورین بر خلاف قوانین به دادهها و اطلاعات اشخاص دسترسی پیدا کنند این امر غیر قانونی بوده و مورد مجازات قرار خواهند گرفت. اما در صورتی که حکم قضایی طبق قانون صدور یابد مجازاتی برای ایشان در نظر گرفته نخواهد شد.
اهمال کاری و بی مبالاتی در تحقق جرم دسترسی غیر مجاز
هر گونه اهمال یا بی مبالاتی و بی احتیاطی که موجبات دسترسی غیر مجاز به داده ها را فراهم کند میتواند با مجازات همراه باشد.
ماده 733 قانون مجازات اسلامی [ماده 5 قانون جرایم رایانهای]- (جزای نقدی اصلاحی 1403/3/30)- چنانچه ماموران دولتی که مسئول حفظ داده های سری مقرر در ماده (3) این قانون یا سامانه های مربوط هستند و به آنها آموزش لازم داده شده است یا داده ها یا سامانه های مذکور در اختیار آنها قرار گرفته است بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت تدابیر امنیتی موجب دسترسی اشخاص فاقد صلاحیت به داده ها، حاملهای داده یا سامانه های مذکور شوند، به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنجاه میلیون (50,000,000) ریال تا سیصد و سی میلیون (330,000,000) ریال یا هر دو مجازات و انفصال از خدمت از شش ماه تا دو سال محکوم خواهند شد.
مراحل پیگیری در جرم دسترسی غیر مجاز
به منظور طرح شکایت و پیگیری مجازات متهم به دسترسی غیر مجاز به داده ها بایستی ابتدا شکواییهای را تنظیم کرده و در سامانه خدمات الکترونیک قضایی ثبت نمایید.
بعد از اینکه شکایت ثبت گردید پرونده در دادسرای ویژه جرایم رایانهای وارد مرحله تحقیق و تعقیب قرار میگیرد، سپس مرجع مورد نظر موضوع را به منظور انجام تحقیقات بیشتر به پلیس فتا ارجاع می نماید.
سپس پلیس فتا تحقیقات فنی و علمی را انجام داده و نتیجه را به دادسرا ارجاع می دهد. دادسرا با بررسی گزارش ضابطین، مستندات و مدارک در خصوص پرونده، چنانچه جرم محرز شود قرار مجرمیت برای مرتکب صادر می کند.
بدین ترتیب هنگامی که دادستان کیفرخواست را ارسال می نماید پرونده در دادگاه مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت. در نهایت قاضی دادگاه حکم رای خود را در این زمینه بیان و صادر می کند.
مشاوره حقوقی در خصوص جرایم رایانهای
با توجه به اینکه قوانین در خصوص جرایم رایانهای و دسترسی غیر مجاز به داده ها امری پیچیده و تخصصی است استفاده از مشاور و وکیل متخصص توصیه می شود.
ضمن اینکه اگر نقش بزه دیده را دارید و به جرم دسترسی غیر مجاز تحت پیگرد قانونی هستید نیز بهتر است از خدمات و مشاوره وکلای متخصص در این زمینه بهرهمند شوید.
یک وکیل متخصص و حرفهای با قوانین در خصوص این حوزه و پروندههای در جریان آن آشنایی کامل دارند و خواهند توانست با کمترین هزینه و در کمترین زمان ممکن به احقاق حقوق شما بپردازند.