کلاهبرداری پانزی چگونه است؟
آشنایی با کلاهبرداری پانزی
ترفند پانزی یک روش کلاهبرداری است که هدفش جذب سرمایه و بعد کلاهبرداری از آن است. کلاهبرداری پانزی افراد را به صرافت سرمایهگذاری و گرفتن سودی بیش از سود بانکی میاندازد. وسوسۀ سود بیشتر باعث میشود که افراد در این عملیات سرمایهگذاری کنند. عملیات سرمایهگذاری به این شیوه انجام میشود که شخص پولی را سرمایهگذاری میکند و سود آن پول را از مبالغ سرمایهگذاری افراد دیگری که بعد از او سرمایهگذاری کردهاند دریافت میکند.
نکتهای که در کلاهبرداری پانزی برای متقاعدسازی سرمایهگذاران استفاده میشود این است که وعدۀ سودهای کلانی را میدهند که هیچ منبع مالی دیگری نمیتواند آن میزان سوددهی را تضمین کند. به همین علت افراد زیادی به این نوع سرمایهگذاری روی میآورند و در دام کلاهبرداری پانزی گرفتار میشوند.
سودهایی که در کلاهبرداری پانزی از آن صحبت میشود اغلب به طرزی غیرمتعارف زودهنگام و بسیار زیاد است یا به شکلی غیرعادی ثابت و با دوام است. البته این که سوددهی با دوام باشد نیازمند یک جریان پولی همیشگی است که در این عملیات به سرمایهگذاران در این باره توضیح میدهند.
در نهایت اتفاقی که برای چنین سرمایهگذاریهایی میافتد فروپاشی سیستم است چون میزان سود واقعی این مبالغ کمتر از میزان پولی است که پرداخت میشود. هرچه تعداد سرمایهگذاران در این عملیات بیشتر شود بیشتر توجه مراجع قانونی به این عمل کلاهبرداری جلب میشود. از این رو معمولاً در چنین سیستمی قبل از آنکه به مرحلۀ فروپاشی برسند مراجع قانونی آن را برهم میزند.
روش کار پانزی به چه شکلی است؟
در ترفند پانزی یا کلاهبرداری پانزی نحوۀ کار به این صورت است: به طور مثال شما مبلغ صد هزارتومان به یک سیستم سرمایهگذاری از نوع ترفند پانزی پرداخت میکنید و او به شما میگوید که ماهیانه 10 درصد سود از این پول برایتان واریز خواهد کرد. فرض کنیم که 10درصد سود پول در مقایسه با مبلغی که بانک یا منابع مالی دیگر پرداخت میکنند جذابیت زیادی دارد.
او هر ماه از پول خودتان 10 درصدش را برایتان پرداخت میکند و به این ترتیب 10 ماه فرصت دارد که اعتماد شما و اطرافیانتان را جلب کند. این جلب اعتماد باعث میشود که هر روز افراد بیشتری در این سیستم سرمایهگذاری کنند و کلاهبردار در این مدت موفق میشود مبالغی بیشتر از سودی را که قرار بود پرداخت کند از سرمایهگذاران دریافت کند. به نقطهای میرسد که دیگر سرمایهگذاری جدید رخ نمیدهد. در این حالت دیگر سودی پرداخت نمیکند و با پولهایی که جمع کرده سیستم را از بین میبرد و اقدام به فرار میکند. این سناریوی بیشتر سرمایهگذاریهای کلاهبرداری پانزی است.
چرا نام این نوع کلاهبرداری پانزی است؟
این اسم مربوط به شخصی به نام چارلز پانزی (Charles Ponzi) است که در 1920متولد شد و در آمریکا زندگی میکرد. پانزی در عرض 45 روز توانست سرمایۀ بسیار زیادی کسب کند. کاری که او کرد این بود که بعد از جنگ جهانی اول وعدۀ خرید کوپنهای تخفیفی مربوط به اداره پست در کشورهای اروپایی و تعهد فروش آنها در آمریکا با سود ۵۰ درصد را به مردم داد.
این میزان سود در حالی بود که در آن زمان سود بانکی 5 درصد بود. مدتی که گذشت پانزی سود اولین افرادی را که سرمایهگذاری کرده بودند پرداخت کرد و بعد سود سرمایهگذاران بعدی را از پول سرمایهگذاران جدیدتر داد. او با همین شیوه بدون اینکه کار خاصی انجام داده باشد در عرض یک سال توانست 20 میلیون دلار سود به دست آورد. اکنون انواع کلاهبرداریها با بهروز کردن شیوۀ کلاهبرداری پانزی و گذاشتن نامهای مختلف برای عملیاتشان از همان روش برای کلاهبرداری استفاده میکنند. نام ترفند پانزی بر همین اساس روی چنین عملیاتی باقی مانده است.
چطور میتوانیم کلاهبرداری پانزی را تشخیص دهیم؟
بیشتر ترفندهای کلاهبرداری پانزی از یک الگوی ثابت پیروی میکنند. به همین علت تشخیص آنها کار دشواری نیست فقط باید مراقب وعدههای جذاب و پوشالی چنین شرکتهایی باشید. اولین روش این سیستمها برای جذب سرمایهگذار به این ترتیب است که برایتان از زیر و رو شدن زندگی خودشان و سود هنگفتنی که به دست آوردهاند میگویند.
مثالی که میزنند آنقدر ملموس است که نمیتوان به راستگویی آنها شک کرد. یک نشانۀ بارز را در نظر داشته باشید و هر وعدهای که این نشانه را داشت به پانزی بودنش شک کنید: سود غیر متعارف! هرگاه کسی یا شرکتی از شما خواست که در سیستمی که دارد سرمایهگذاری کنید و در ازای آن قول سود بسیار زیاد و غیر متعارف و تضمینی داد بدانید که این یک کلاهبرداری است.
از سناریوهای متنوعی هم برای جلب اعتماد سرمایهگذاران استفاده میکنند. مثلاً ممکن است بگویند که در کار خرید و فروش ملک یا دیگر کالاها بهصورت بینالمللی هستند و سودشان زیاد است؛ اکنون با توجه به مبالغ سود زیاد تصمیم گرفتهاند کارشان را توسعه دهند یا بگویند که کارشان این است که به دیگران وام میدهند و سرمایههای شما را به مردم دنیا وام میدهند و سود آن را به شما پرداخت میکنند.
اگر میخواهید از سالم بودن طرحی مطمئن شوید حتماً از لحاظ قانونی آن را بررسی کنید. مجوزهای قانونی شرکت را ببینید و صحت آن را استعلام کنید. شرکتهایی که سالماند سود را منوط به خرید سهام با مقدار مشخص پرداخت میکنند و نوع ثبتشان از نوع سهامی عام است.
عمر یک شرکت پانزی چقدر است؟
مهمولاً یک شرکت پانزی تا زمانی ادامه دارد که دیگر ورودی سرمایهگذاری جدیدی وجود نداشته باشد. بعضی از طرحهای پانزی ممکن است طول عمری در حد چند هفتهای و برخی ممکن است عمری چندساله داشته باشند.
دست طرح پانزی چطور رو میشود؟
هر نوع سیستمی که بر پایۀ طرح پانزی باشد در نهایت یک جا افشا میشود. اتفاقاتی که باعث افشا شدن این طرح میشوند عبارتند از:
1. مروج که وعدۀ سودهای غیرمتعارف را به سرمایهگذاران داده، همۀ مبالغ منهای سودی که در آن مدت به سرمایهگذاران پرداخت کرده جمعآوری و اقدام به فرار میکند.
2. چنین سیستمهایی نیاز به جریان مداوم ورودی سرمایهگذاری دارد تا بتواند سودها را پرداخت کند. اگر سرعت این جریان سرمایهگذاری کاهش یابد سیستم کم کم شروع به فروپاشی میکند در این حالت وقتی سرمایهگذاران از مشکلات سوددهی مطلع شوند ناگهان برای دریافت اصل پول خود هجوم میآورند و فروپاشی با سرعت بیشتری رخ میدهد. بنابراین سیستم افشا میشود.
3. همیشه دلیل بازپسگرفتن مبالغ سرمایهگذاری شده بیاعتمادی نیست. گاهی تورم یا انواع فشارهای اقتصادی ممکن است سرمایهگذاران را مجبور کند که پولهایشان را از این سیستم بیرون بکشند. به این ترتیب مبالغ زیادی به یک باره از یک سیستم خارج میشوند و باعث افشا شدن پانزی بودن آن سیستم میشود.
4. شرکتها برای اینکه از مردم پول دریافت کنند و سود پرداخت کنند باید غیر از ثبت، مجوز مدیریت سرمایه و پرداخت را هم داشته باشند و همین اقدام است که میتواند نظر مراجع قانونی را به خود جلب کند.
